พิธีสารนาโงยาว่าด้วยการเข้าถึงทรัพยากรพันธุกรรมและการแบ่งปันผล
พิธีสารนาโงยาฯ ได้กำหนดกรอบการดำเนินงานเพื่อสร้างความเข้มแข็งและความชัดเจนทางกฎหมายให้แก่ทั้งผู้ใช้และผู้ให้ทรัพยากรพันธุกรรมสนับสนุนให้เกิดการปฏิบัติตามกฎหมายของประเทศผู้ให้และสัญญาที่ผู้ให้และผู้ใช้เห็นชอบร่วมกันโดยครอบคลุมทรัพยากรพันธุกรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่นที่เกี่ยวข้องกับทรัพยากรพันธุกรรมภายใต้อนุสัญญาฯ
กลไกที่สนับสนุนการดำเนินงานตามพิธีสาร ได้แก่ การประชุมสมัชชาภาคีพิธีสารนาโงยาว่าด้วยการเข้าถึงทรัพยากรพันธุกรรมและการแบ่งปันผลประโยชน์ที่เกิดขึ้น
จากการใช้ประโยชน์ทรัพยากรพันธุกรรมอย่างเท่าเทียมและยุติธรรม (COP-NP) โดยปกติจัดขึ้นทุก ๆ 2 ปี คู่ขนานไปพร้อมกันกับการประชุมสมัชชาภาคีของอนุสัญญา
ว่าด้วยความหลากหลายทางชีวภาพ และระบบข้อมูลการเข้าถึงและการแบ่งปันผลประโยชน์ (Access and Benefit-sharing Clearing-House: ABSCH) ซึ่งบริหารงานโดยสำนักเลขาธิการอนุสัญญาฯ
วัตถุประสงค์ข้อที่ 3 และมาตรา 15 ของอนุสัญญาว่าด้วยความหลากหลายทางชีวภาพได้ระบุถึงประเด็นการเข้าถึงทรัพยากรพันธุกรรมและการแบ่งปันผลประโยชน์จากการใช้ทรัพยากรพันธุกรรมอย่างเท่าเทียมและยุติธรรม โดยประเทศหรือรัฐที่เป็นเจ้าของทรัพยากรพันธุกรรมย่อมมีสิทธิอธิปไตยเหนือทรัพยากรนั้น ๆ หากประเทศ/รัฐอื่นๆ ต้องการเข้าถึงและใช้ประโยชน์จากทรัพยากรพันธุกรรม จะต้องได้รับการอนุญาตและแบ่งปันผลประโยชน์ที่เกิดขึ้นจากการใช้ทรัพยากรให้แก่ประเทศเจ้าของทรัพยากร หลังจากการเจรจาต่อรองเป็นเวลา 6 ปี พิธีสารนาโงยาฯ ได้รับการรับรองในการประชุมสมัชชาภาคีอนุสัญญา สมัยที่ 10 (COP10) ณ ประเทศญี่ปุ่นโดยมี
ผลบังคับใช้เมื่อวันที่ 12 ตุลาคม 2557
วัตถุประสงค์
พิธีสารนาโงยาฯ เป็นเครื่องมือทางกฎหมายระหว่างประเทศที่สามารถใช้เป็นกรอบแนวทางในการจัดทำกฎหมายภายในประเทศ ในเรื่องของการเข้าถึงและแบ่งปันผลประโยชน์เพื่อให้เกิดการแบ่งปันผลประโยชน์ทั้งรูปแบบที่เป็นตัวเงินและไม่ใช่ตัวเงินกลับคืนสู่ประเทศและชุมชนท้องถิ่นที่เป็นเจ้าของทรัพยากรพันธุกรรม
แหล่งที่มาของข้อมูล : กองจัดการความหลากหลายทางชีวภาพ สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม